IALC use cookies to give you the best experience on our websites. By using this site you agree to our use of cookies as described in this Privacy Policy. Click here to remove this message.
MENU

Comisiynydd y Gymraeg

Enw'r aelod

Efa Gruffudd Jones 

Gwefan

Comisiynydd y Gymraeg

 

Comisiynydd y Gymraeg

Gwlad / Rhanbarth

Cymru, Y Deyrnas Unedig

Enw'r swyddfa

Comisiynydd y Gymraeg

Gwybodaeth am yr aelod

Yn wreiddiol o Dreforus, ger Abertawe, cafodd Efa ei haddysg uwchradd yn Ysgol Gyfun Ystalyfera, cyn mynd i Brifysgol Aberystwyth i astudio yn Adran y Gymraeg.

Drwy gydol ei gyrfa mae hi wedi gwneud swyddi sydd wedi cyfuno ei diddordeb yn y celfyddydau, ac yn y Gymraeg. Gweithiodd i Fwrdd yr Iaith Gymraeg a Chyngor Celfyddydau Cymru cyn cael ei phenodi yn Brif Weithredwr Urdd Gobaith Cymru, mudiad ieuenctid mwyaf Cymru, yn 2004.

Yn 2016, fe’i penodwyd yn Brif Weithredwr ar y Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol sef y corff a ariennir gan Lywodraeth Cymru i roi arweiniad strategol i’r maes dysgu Cymraeg i oedolion yng Nghymru. Yn ystod ei chyfnod wrth y llyw datblygodd y Ganolfan gwricwlwm ac adnoddau newydd, gyda phwyslais ar y digidol, ac fe arweiniodd ar sefydlu prosiectau arloesol gan gynnwys y Cynllun ‘Cymraeg Gwaith.’

Tan yn ddiweddar roedd Efa yn Gadeirydd Bwrdd Theatr Genedlaethol Cymru. Bu hefyd yn Is-Gadeirydd CWVYS, yn ymddiriedolwr o’r WCVA, ac yn aelod o Gyngor Partneriaeth y Gymraeg.

Yn ei swydd fel Comisiynydd y Gymraeg dywed Efa ei bod eisiau sicrhau bod y pwerau sydd gan y Comisiynydd yn cael eu defnyddio i’w llawn botensial, bod defnydd cynyddol yn cael ei wneud o’r iaith, a bod y Comisiynydd yn chwarae rhan allweddol yn yr ymdrechion i sicrhau dyfodol llewyrchus i’r Gymraeg.

Cychwynnodd Efa fel Comisiynydd y Gymraeg yn Ionawr 2023.

Gwybodaeth am swyddfa'r aelod

Prif nod Comisiynydd y Gymraeg, corff annibynnol a grëwyd yn unol â Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011, yw hybu a hwyluso defnyddio’r Gymraeg. Gwneir hyn drwy ddwyn sylw at y ffaith bod statws swyddogol i’r Gymraeg yng Nghymru a thrwy osod safonau ar sefydliadau. Bydd hyn, yn ei dro, yn arwain at sefydlu hawliau i siaradwyr Cymraeg.

Mae dwy egwyddor yn sail i’r gwaith:

Mae swydd y Comisiynydd yn swydd lawn amser am gyfnod o saith mlynedd.

Mae’r Comisiynydd yn gweithio tuag at gynyddu defnydd o’r Gymraeg yng nghyswllt darparu gwasanaethau a chyfleoedd i bobl ddefnyddio’r Gymraeg.

Wrth weithredu i wireddu ei gweledigaeth tymor hir, mae’r Comisiynydd wedi adnabod 5 amcan strategol:

Gwybodaeth allweddol am sefyllfa ieithyddol y Wlad/Rhanbarth

Rhoddwyd statws swyddogol i’r Gymraeg trwy Fesur y Gymraeg (Cymru) 2011. Er mai Saesneg yw’r iaith fwyafrifol yng Nghymru, dim ond y Gymraeg sydd â statws swyddogol wedi ei chadarnhau mewn cyfraith.

Ers dechrau’r 20fed ganrif, gwelwyd gostyngiad cyson yng nghanran y boblogaeth sy’n siarad Cymraeg yng Nghymru. Ar droad y ganrif honno, roedd 49.9% o’r boblogaeth yn siarad Cymraeg, ond erbyn 1961 roedd hyn wedi haneru i 26%.

Dros y degawdau nesaf, gwelwyd cwymp pellach yn niferoedd siaradwyr Cymraeg, ond yn 2001, roedd cynnydd o 2.1%, o 18.7% yn 1991 i 20.8% yn 2001.

Erbyn 2011 gwelwyd gostyngiad yn y ganran a oedd yn gallu siarad Cymraeg, o 20.8% yn 2001 i 19% yn 2011. Roedd hynny’n gwymp mewn niferoedd siaradwyr Cymraeg o 582,000 yn 2001 i 562,000 yn 2011. Mae hyn yn erbyn cefndir o gynnydd ym mhoblogaeth Cymru, gyda phoblogaeth breswyl arferol o 3.1 miliwn yn 2011 - cynnydd o 5% ers 2001.

Er y gostyngiad yn y niferoedd yng Nghymru sy’n gallu siarad Cymraeg dros y degawd diwethaf, mae rhai tueddiadau o dwf i’w gweld hefyd, gyda chynnydd cenedlaethol yng nghanran y plant 3 i 4 mlwydd oed a 5 i 9 mlwydd oed a allai siarad Cymraeg.

Yn 2022, cyhoeddodd y Comisiynydd ei ail adroddiad 5 mlynedd ar sefyllfa’r Gymraeg. Gellir darllen yr Adroddiad yma.

Twitter

 

 

Share This Page